تفسیر تاریخ اسلامی، بر اساس منازعة عباسیان و طالبیان (شعر ابن معتز عباسی، مقتول در 296 ق.)

پیشزمینههای نوعی دانش اجتماعی و تحلیل فلسفی تاریخ در دورة اسلامی، در کلمات قصار مشاهیر دینی و سیاسی و نیز اشعار برخی از شاعران بزرگ، با شدت و ضعف وجود داشت؛ اما در این میان، شعر ابن معتز، به دلیل آن که خود از عباسیان بود و در عهدش، مبارزة سختی میان خاندان وی و علویان وجود داشت، روی منازعات قبیلهای، به عنوان یکی از مبانی اصلی تحلیل نزاعهای اجتماعی، سیاسی و دینی، حاوی اطلاعات مهمی است. این، همان مسیری است که بعدها مقریزی، در رسالة «النزاع و التخاصم» به آن توجه کرد؛ اما نتوانست به نظریهای فراگیر برسد. ابن خلدون، روی مسایل قبیلگی و عصبیتهای موجود در آن، به عنوان مبانی اولیه در شکلگیری نظام اجتماعی و عامل ایجاد تغییر و تحول، بحثهای علمی ممتاز داشت. در این مقاله، مروری بر شعر ابن معتز، از این زاویه خواهیم داشت و دیدگاههای وی را که جالب مینماید، مرور و به صورت تطبیقی با مقریزی بررسی خواهیم کرد.